Een andere cultuur, andere gewoonten … deze portugese versie van democratie is nieuw
Als nederlandse wist ik niet veel van de portuguese cultuur, ik was er alleen als toerist geweest. Maar direct met mijn eerste stappen in het land, was het duidelijk dat het anders was. Ok, tuurlijk, dat is waarom we reizen, om andere landschappen te zien, andere mensen te leren kennen, met hun andere gewoontes.
Dat andere was heel verrassend, heel aanwezig
Het zat ‘m in de algemeen normale vriendelijkheid. Overal zag je mensen lachen, in allerlei situaties. En ze hielpen je zonder gemor of gezucht, maar graag en zelfs uit eigen initiatief. Je zult niet snel lopen tobben als buitenlander in Portugal, er komen vanzelf mensen op je af om je een handje te helpen.
Wat een verschil met die knorrige gezichten in mijn thuisstad, altijd stressig, altijd haastig, en al heel rap tamelijk aggressief. Het leek wel alsof Rotterdam op een andere planeet lag.
Ik reside met een groep, en wij waren allemaal op een heel aangename manier verrast. “Maar laten we maar ’s in de stad gaan kijken”, spraken we op z’n nederlands-terughoudends tegen elkaar, “maar zien hoe het is in Coimbra. Kan goed, dat het in de stad heel anders is.”
Maar nee. Goed-gehumeurde mensen, glimlachen, hoffelijke manieren, aardigheid overal.
Ik werd verliefd op een heel land tegelijk
Maar net als in een huwelijk, veranderde dat. Het veranderde in een diepe liefde, die de schaduwzijden ook accepteert, en tegelijkertijd de leuke kanten blijft zien en waarderen.
En die schaduwzijden ben ik tegengekomen, duidelijk, maar het is grotendeels gelukt om daarmee te kunnen leven.
Het enige dat me nog steeds de das omdoet, is de gewoonte om niet te reageren als een vraag klaarblijkelijk te ingewikkeld is. Als ik iets wil dat de capaciteiten van diegene te boven gaat.
Toen we pas hier waren, hadden we een loodgieter nodig, maar we kenden nog niemand. (N.B.: we schrijven vóór het internettijdperk). Een buurman vroeg een vriend van hem, en die meneer installeerde provisorisch een waterleiding plus afvoer. Daarna belde ik hem steeds om te vragen wanneer hij het goed kwam doen, en dan zei hij: “Ja, ja, ik kom maandag”.
Niemand. Dat ging zo een paar keer door, totdat hij niet meer opnam. Hij herkende m’n nummer waarschijnlijk.
Het gebeurde recentelijk weer. Ik had een naaister nodig
Ze kwam langs, we praatten, we maakten afspraken. Ik zou weer contact opnemen zodra de stoffen aangekomen waren, dan zou zij gaan naaien. Helemaal fijn. Ik was blij dat het geregeld was. Maar nu, nu de stoffen zijn aangekomen, en ik haar bel …. niets. Ze neemt niet op, ze antwoordt niet, reageert niet op voicemails of sms-sen. Blijkbaar is ze toch niet geinteresseerd.
Okee. Ik vind dit een hele lastige gewoonte, want ik denk dat ik iets geregeld heb, maar blijkbaar toch niet. Je bent een boel tijd kwijt met proberen te bellen en te doen, totdat de tijd het je duidelijk maakt. Het leren onderscheid te maken tussen de portugese “ja” die “ja” betekent en die, die “nee” betekent, is heel moeilijk voor een buitenlander.
Maar als de bestuurders op het gemeentehuis datzelfde doen, ben ik heel onaangenaam verrast. Een wethouder, een burgemeester, die niet reageert op een aangetekende brief, niet op een mail, niet op een telefoontje? Omdat ze het hoogstwaarschijnlijk niet leuk gaan vinden wat je te zeggen hebt? Ze hebben toch minstens de plicht om een bevestiging van ontvangst te sturen, dacht ik?
Ik dacht dat we in een democratie leefden
Ik praat er met vrienden over. João zegt: “Ik denk weleens dat het enige dat die mensen op het gemeentehuis doen, is controleren of al die regels er nog allemaal zijn. Regels, regels, regels, en nog meer regels. Het doodt alle initiatief, het brengt alle energie om zeep, je blijft met een volkomen apatisch volk zitten dat de moeite niet neemt om wat dan ook te gaan ondernemen, want ze worden altijd en met alles geconfronteerd met die enorme bureaucratie.”
Bureaucratie = burocracia in het portugees, ezel = burro. Die twee samen worden natuurlijk burrocracia, oftewel een ezelcratie – de speciale portugese vorm van democratie.
Een andere vriendin, met wie ik over mijn strijd over het wegkrijgen van de weg praat, zegt: “Als de Termas-da-Azenha van de wethouder was geweest, was het allang geregeld … met nieuw asfalt, mooie bloemetjes in de berm en alles ….”
Ik vind dat tamelijk cynisch. Ik wil dat niet geloven. Als wij, burgers, ons aan de regels moeten houden, moeten onze bestuurders dat ook. Toch? Portugal is toch een democratie, of ben ik nou gek? (of te nederlands?)
Hier ben ik nog steeds confuus over. Misschien moet ik nog veel langer hier leven voordat ik dit helemaal begrijp. Maar voor die tijd ga ik dat dingetje over de weg regelen met de gemeente. Ik heb goeie hoop, maandag hebben we een gesprek.